08-03-2566

สกสว. จัดการสัมมนาวิชาการ Education Journey Forum ครั้งที่ 6 หัวข้อ “ครูในฐานะ นักขับเคลื่อนการเรียนรู้บนความแตกต่างหลากหลาย”

   ศาสตราจารย์ นายแพทย์ วิจารณ์ พานิช ผู้ก่อตั้งสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย และประธาน ที่ปรึกษาคณะทำงานบูรณาการประเด็นยุทธศาสตร์ ววน. ด้านการศึกษาและการเรียนรู้, ศาสตราจารย์ ดร.เจตนา นาควัชระ ศาสตราจารย์เกียรติคุณ อดีตคณบดีคณะอักษรศาสตร์ และอดีตรองอธิการบดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, ศาสตราจารย์ ดร.สมพงษ์ จิตระดับ กรรมการบริหารกองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) และที่ปรึกษาคณะทำงานช่วยเหลือเด็กเยาวชนในภาวะวิกฤตทางการศึกษา, ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.แพร ศิริศักดิ์ดำเกิง ผู้อำนวยการกลุ่มภารกิจการพัฒนา ววน. ด้านสังคม สิ่งแวดล้อม เชิงพื้นที่และลดความเหลื่อมล้ำ สกสว. ผู้ทรงคุณวุฒิ และ เครือข่ายการขับเคลื่อนด้านการศึกษาและการเรียนรู้ ร่วมสัมมนาวิชาการ Education Journey Forum ครั้งที่ 6 หัวข้อ “ครูในฐานะนักขับเคลื่อนการเรียนรู้ บนความแตกต่างหลากหลาย”จัดโดยสำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม หรือ สกสว. เมื่อเร็วๆ นี้

   โอกาสนี้ ศาสตราจารย์ดร.เจตนา นาควัชระ บรรยายนำ “ข้อคิดว่าด้วยความเป็นครูแห่งยุคสมัย” ตอนหนึ่งว่า กระแสโลกาภิวัตน์ ได้เข้ามาครอบงำสังคมไทย และ โลก ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงมากมาย ดังนั้นจึงจำเป็นอย่างยิ่ง ที่จะต้องมีการศึกษาและเรียนรู้วิธีการเรียนรู้ โดยการเรียนรู้อย่างไทยในกระแส โลกาภิวัตน์ ซึ่งสามารถแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ 1.การเรียนรู้วิธีการเรียนรู้ จากสังคมประเพณี อาทิ การเรียนรู้เรื่องมนุษยสัมพันธ์ หรือ การเรียนรู้แบบซึ่งหน้า สัมพันธภาพแนวนอน เช่น ความสัมพันธ์ของพี่น้อง ความสัมพันธ์ระหว่างเพื่อนร่วมงาน ชุมชน เพราะในแต่ละชุมชนมมีเรื่องดีดีอยู่ วัฒนธรรมระนาดทุ้ม หรือ วัฒนธรรมที่ไม่ต้องการความโดดเด่น ความสามารถหลากหลายทาง ความสามารถในการ “ด้น” จากลิเกไทย หรือ การแสดงแบบไทย และ 2 การเรียนรู้วิธีการเรียนรู้ จากโลกาภิวัตน์ อาทิ การเรียนรู้จากสื่อและเทคโนโลยี องค์กรขนาดใหญ่ที่สั่งการจากบนลงล่าง โลกไร้พรมแดน ประชาสัมพันธ์และโฆษณา (ชวนเชื่อ) ต้องโดดเด่น และ เป็นที่รู้จัก ความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน การให้ความสำคัญต่อทฤษฎี การสร้างระบบ และเงินตรากำกับชีวิต

   นอกจากการเรียนรู้อย่างไทยในกระแสโลกาภิวัตน์ ศาสตราจารย์ ดร.เจตนา นาควัชระ ได้นำเสนอ 11 ปรากฎการณ์ระดับโลก ที่ส่งผลต่อการเรียนรู้ และประสบการณ์ ประกอบด้วย

1.ความรวดเร็วของชีวิตในปัจจุบัน ทำให้ผู้คนมีเวลาในการคิด การไตร่ตรองน้อยลง

2.เทคโนโลยีเปลี่ยนจากเครื่องมือไปเป็นวิถีชีวิต เช่น การใช้นโยบาย 4.0

3.ความท่วมท้นของข้อมูลที่ต้องใช้วิจารณญาณ

4. ความล่มสลายของสิ่งแวดล้อม
5.ปัญญามนุษย์ไล่ไม่ทันปัญญาประดิษฐ์? ซึ่งจำเป็นต้องหาหนทาง พัฒนาปัญญามนุษย์ ให้เหนือกว่าปัญญาประดิษฐ์

6.พยาธิสภาพที่มนุษย์ควบคุมไม่ได้

7.สงคราม 8.ความถดถอยของกลไกของรัฐ

9.ความยากจนของคนส่วนใหญ่

10. ความสับสนและซับซ้อนของกฎหมายและกฎระเบียบ : ความย่อหย่อนนการบังคับใช้

11. มรณกรรมของวิทยาทาน : การศึกษาในคราบของการผลิตและจำหน่ายสินค้า

   อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น จะเป็นตัวกำหนดบทบาทของครูปัจจุบัน ที่ต้องปรับตามการเปลี่ยนแปลง เช่น ครูควรรับประสบการณ์อันหลากหลาย, ครุ่นคิด พินิจ นึก รวมถึงกระบวนการลดความเร็ว, การตีความประสบการณ์, การเชื่อมโยงประสบการณ์, ทวิวัจน์ (dialogue) ในฐานะกลไกในการเสริมสร้างปัญญา, การถางทางไปสู่วัฒนธรรมแห่งการวิจารณ์, สุนทรียภาพแห่งการเรียนรู้ ด้าน ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.อมลวรรณ วีระธรรมโม เลขาธิการคุรุสภา นำเสนอบทสังเคราะห์ : องค์ความรู้ว่าด้วยการผลิตและพัฒนาครู ในการเสวนา “เส้นทางสร้างครู ครูสร้างเด็ก สร้างสังคม” ว่า ปัจจุบันการศึกษาไทยมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง โดยแบ่งพัฒนาการการผลิตครูในประเทศไทยเป็น 4 ยุค คือ ยุคที่ 1 ยุคก่อนผลิตครูระดับประกาศนียบัตร (ก่อนพ.ศ. 2435) ซึ่งเป็นยุคการฝึกหัดครูแบบไม่เป็นทางการและยังไม่มีการจัดตั้งสถาบันผลิตครู ยุคที่ 2 ยุคการผลิตครูระดับประกาศนียบัตร (พ.ศ. 2435-2487) หรือยุคของการวางรากฐานการฝึกหัดครู ที่เน้นการผลิตครูระดับประกาศนียบัตรโดยการต่อยอดองค์ความรู้ของการฝึกหัดครูและปรับเปลี่ยนระบบจาก Teacher Training เป็น Teacher Education มาจนถึงปัจจุบัน โดยการใช้ระบบจากต่างประเทศผสมผสานกับความเป็นไทย ยุคที่ 3 ยุคการผลิตครูระดับปริญญา (พ.ศ. 2488- 2541) เป็นยุคที่เริ่มให้ความสำคัญกับมาตรฐาน ความเหลื่อมล้ำระหว่างเมืองกับชนบท อีกทั้งจุดประกายการปฏิรูปการฝึกหัดครู และ ยุคที่ 4 การผลิตครูและบุคลากรทางการศึกษาระดับวิชาชีพชั้นสูง (พ.ศ. 2542–ปัจจุบัน) เป็นยุค การผลิตครูและบุคลากรทางการศึกษาที่มีความเป็นมืออาชีพในฐานะผู้ประกอบวิชาชีพชั้นสูง ตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และตามเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาตรา 81

   อย่างไรก็ตาม จากการศึกษาการพัฒนาการการผลิตครู ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ได้ข้อค้นพบวิวัฒนาการระบบการผลิตครู ทั้งในส่วนของการคัดคนเข้าเรียนครู ที่จำเป็นต้องมีการออกแบบระบบการคัดเลือกบุคคลที่จะเข้ามาศึกษาเรียนรู้วิชาชีพครูอย่างจริงจัง กระบวนการฝึกหัดครู ที่หลากหลายทั้งในและนอกห้องเรียน รวมถึงกระบวนการบ่มเพราะความเป็นครู ตลอดจนกระบวนการประเมินรความเป็นครู หรือ วิทยฐานะ ที่ครอบคลุม ทั้งความรู้ ทักษะ และคุณลักษณะ ที่จำเป็นของครูตลอดจนการออกแบบความร่วมมือของภาคี และเครือข่าย ทั้งภายนอกและภายในสถาบันการศึกษาที่มีหน้าที่ในการผลิตครู ที่จะเข้ามาช่วยการออกแบบ มาช่วยกันออกแบบการขับเคลื่อนการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับยุคสมัยต่อไป

   ขณะที่ นายธนวรรธน์ สุวรรณปาล หรือ ครูทิว จากโรงเรียนราชดำริ กรุงเทพมหานคร ได้นำเสนอ บทสังเคราะห์ : บทบาทครูในฐานะนักขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง ว่า สามารถแบ่งออกเป็น 3 บทบาท ทั้งในลักษณะของผู้กระทำการเปลี่ยนแปลง (agency) และเป็นนักเคลื่อนไหว (activist) คือ 1. ครูในฐานะ ผู้ทำงานทางวัฒนธรรม ที่สามารถสร้างวัฒนธรรมใหม่ในชั้นเรียนให้เด็กได้ซึมซับและเรียนรู้ แล้วนำไปแสดงออกทางสังคม โดยครูสามารถส่งเสริมการเปลี่ยนแปลงทัศนคติและพฤติกรรมในเชิงบวก 2.ครูในฐานะ ผู้ทำงานทางการเมือง ในลักษณะของนักขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงในสังคม ซึ่งครูมีอิทธิพลต่อการพัฒนาความเป็นมนุษย์และกำหนดทิศทางของสังคมด้วยการให้ความรู้และส่งเสริมนักเรียนให้เป็นนักคิดเชิงวิพากษ์ แก้ปัญหา และพลเมืองที่มีความรับผิดชอบต่อสังคม ด้วยการสอนและการสร้างชุดคุณค่าและความยุติธรรม ทางสังคม และ 3 ครูในฐานะปัญญาชน เพื่อสร้างการเปลี่ยนแปลง ในตัวผู้เรียนและสังคม โดยการตั้งคำถามกับสิ่งที่ดำรงอยู่ กับสิ่งที่ดีที่สุดกับผู้เรียน ท้ายสุดแล้วความเข้าใจที่เกิดขึ้น

   อย่างไรก็ดี การที่จะสร้างบทบาทครูในฐานะนักขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง ครูจะต้องมีความเป็นผู้กระทำการ เปลี่ยนแปลง และเป็นนักเคลื่อนไหว ที่มองเห็นบทบาทของตนเองมากกว่าการเป็นผู้ ถ่ายทอด โดย วางตำแหน่งแห่งที่ของตนเองเป็นผู้ทำงานทางการเมือง ผู้ทำงานทางวัฒนธรรม และเป็นปัญญาชนเพื่อสร้างความเปลี่ยนแปลง ให้การเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นในตัวผู้เรียนและสังคม เช่นเดียวกับ สังคมต่างๆทั่วโลก ที่ครู ต่างถูกมองว่าเป็นบุคคลที่ช่วยให้เกิดการเปลี่ยนแปลงชีวิตของผู้คน เป็นผู้นำในเรื่องต่างๆในชุมชน ตัวครูในการสร้างการเปลี่ยนแปลงนั้นเคลื่อนผ่านความหมายจากการเป็นวัตถุหรือปัจจัยของการเปลี่ยนแปลง มาเป็นผู้กระทำการ หรือ ผู้ขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลง ด้วยบทบาทของครูในฐานะผู้ขับเคลื่อนการเปลี่ยนแปลงนั้น จะช่วยสร้างการเรียนรู้ เชื่อมโยงใกล้ชิดกับการเปลี่ยนแปลงของตัวบุคคลและสังคม ท้ายสุดแล้วความสำเร็จจากการเปลี่ยนแปลงครู จะนำไปสู่การเป็นต้นแบบที่ดี ในการสร้างการเรียนรู้ เพื่อให้ความรู้ไปสร้างคน และสร้างสังคมที่มีคุณภาพต่อไป