สกร. เดินหน้ทพัฒนาการศึกษาเด็กในถิ่นทุรกันดาร ก้าวข้ามข้อจำกัดด้วยครู ศศช. ทั่วประเทศ
วันที่ 26 พฤศจิกายน 2568 นางเกศทิพย์ ศุภวานิช อธิบดีกรมส่งเสริมการเรียนรู้ เป็นประธานการประชุม“การประชุมปฏิบัติการจัดทำแผนการดำเนินงานการจัดการศึกษาสำหรับเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดาร ของศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง” ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนชาวไทยมอแกน ในพื้นที่โครงการ กพด. และ ศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง” ในพื้นที่สูง ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2569” ระหว่างวันที่ 25 – 28 พฤศจิกายน 2568 ณ โรงแรมไมด้า ดอนเมือง แอร์พอร์ต แขวงทุ่งสองห้อง เขตหลักสี่ กรุงเทพฯ
อธิบดีฯ สกร. ได้พบปะทักทายและกล่าวให้กำลังใจผู้เข้าร่วมประชุมผ่านระบบออนไลน์ ส่งพลังใจไปยังครู ผู้บริหาร และบุคลากรในพื้นที่สูงทั่วประเทศ โดยย้ำว่า นโยบายของศาสตราจารย์ ดร.นฤมล ภิญโญสินวัฒน์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ ให้ความสำคัญอย่างยิ่งกับ “การเข้าถึงโอกาสการเรียนรู้ของเด็กทุกกลุ่ม โดยเฉพาะเด็กในพื้นที่ห่างไกล” และการทำงานของ สกร. คือหัวใจสำคัญในการทำให้เด็กเหล่านี้ได้รับการดูแลอย่างทั่วถึงและเป็นธรรม
อธิบดีได้กล่าวชื่นชมผลงานของคณะครูและผู้บริหารทุกคน โดยเฉพาะการร่วมรับเสด็จสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในการประชุมวิชาการ กพด. ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความมุ่งมั่นของครู ศศช. ที่แม้จะทำงานในสภาพแวดล้อมที่จำกัด ทั้งด้านบุคลากร งบประมาณ สัญญาณสื่อสาร และสภาพพื้นที่ แต่ทุกคนก็สามารถปฏิบัติงานได้อย่างเข้มแข็งและงดงาม หนึ่งในตัวอย่างที่โดดเด่นคือ ศูนย์การเรียนชุมชนชาวไทยภูเขา “แม่ฟ้าหลวง” บ้านโอโลคีบน จังหวัดเชียงใหม่ ที่นำผลผลิตท้องถิ่นอย่าง “ใบพลู” มาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์เพิ่มมูลค่า ถ่ายทอดทักษะชีวิตและทักษะอาชีพจากบริบทจริงของชุมชน เกิดเป็นกระบวนการเรียนรู้ที่เด็กลงมือทำด้วยตนเองอย่างแท้จริง สอดคล้องกับแนวคิดด้านเกษตรที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม
ต่อเนื่องจากชิ้นงานใบพลู อธิบดียังกล่าวถึงอีกหนึ่งโครงงานที่โดดเด่น คือ โครงงาน “ปุ๋ยหมักจากเศษอาหาร” ของนักเรียนระดับประถม ศศช.บ้านพะอัน อำเภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่ เด็ก ๆ ได้เรียนรู้การจัดการขยะอินทรีย์จากเศษอาหารที่มีอยู่จริงในชุมชน นำมาทำปุ๋ยหมักเพื่อลดปัญหาขยะและนำกลับมาใช้ประโยชน์ในการปลูกผักและพืชสวนของศูนย์การเรียน เป็นการเรียนรู้ที่แสดงให้เห็นว่า แม้เป็นชุมชนเล็ก ๆ และอยู่ห่างไกล แต่เด็ก ๆ สามารถสร้างคุณค่าจากสิ่งรอบตัวได้อย่างยอดเยี่ยม พร้อมปลูกฝังจิตสำนึกด้านสิ่งแวดล้อมตั้งแต่วัยเยาว์
และต่อจากโครงงานปุ๋ยหมัก อธิบดียังได้ชื่นชมอีกหนึ่งผลงานที่มีคุณค่าทางวิชาการและการประยุกต์ใช้ คือ โครงงานการผลิต “เชื้อราไตรโคเดอร์มา” ของผู้เรียนระดับมัธยมศึกษา ศศช.บ้านเดลอปอบอ อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก ที่นักเรียนได้ทดลองเพาะเลี้ยงเชื้อราไตรโคเดอร์มา ซึ่งเป็นจุลินทรีย์ที่ใช้ควบคุมโรคพืชตามธรรมชาติ นำไปใช้ป้องกันเชื้อราในพืชผักท้องถิ่น ช่วยลดการใช้สารเคมี และสร้างองค์ความรู้ด้านเกษตรปลอดภัยให้เกิดขึ้นจริงในชุมชน ผลงานนี้ไม่เพียงเปิดโลกด้านวิทยาศาสตร์ให้แก่เด็กในพื้นที่สูง แต่ยังเป็นตัวอย่างของการเรียนรู้ที่ประยุกต์สู่การดำรงชีวิตใกล้ตัวอย่างแท้จริง ครูและนักเรียนร่วมกันค้นคว้า ทดลอง และนำผลลัพธ์ไปใช้จริงในพื้นที่ ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการเรียนรู้ตลอดชีวิตตามแนวคิดของ สกร.
อธิบดี กล่าวว่า โครงงานทั้งสามชิ้น—ใบพลูเพิ่มมูลค่า ปุ๋ยหมักจากเศษอาหาร และไตรโคเดอร์มา—เป็นภาพสะท้อนพลังการศึกษาในพื้นที่สูง ที่แม้จะมีข้อจำกัด แต่ก็เต็มไปด้วย “ศักยภาพที่งดงาม” และเป็นตัวอย่างของการจัดการเรียนรู้ที่ยึดบริบทจริงเป็นฐาน ซึ่ง สกร. จะสนับสนุนให้เกิดขึ้นในทุกศูนย์การเรียนทั่วประเทศ
ในช่วงเดียวกัน อธิบดีได้กล่าวถึงความร่วมมือระหว่าง สกร. และบริษัท ไทยคม จำกัด (มหาชน) ซึ่งร่วมกันใช้เทคโนโลยีเป็นเครื่องมือสร้างความเท่าเทียมด้านการศึกษาในพื้นที่ยากลำบาก โดยมีแผนให้ครู ศศช. ลงพื้นที่ร่วมกับไทยคม ณ บ้านแม่ลายดวงจันทร์ อำเภอฮอด จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อพัฒนาการเรียนรู้ที่เข้าถึงได้จริงในพื้นที่ที่ขาดการสื่อสาร
สำหรับการประชุมปฏิบัติการจัดทำแผนครั้งนี้จัดขึ้นระหว่างวันที่ 25–28 พฤศจิกายน 2568 ณ โรงแรมไมด้า ดอนเมือง แอร์พอร์ต กรุงเทพมหานคร โดยมีผู้เข้าร่วมกว่า 100 คน จาก 14 จังหวัดทั้งภาคเหนือและภาคตะวันตก อาทิ เชียงใหม่ ตาก น่าน แม่ฮ่องสอน พังงา เชียงราย พะเยา แพร่ ลำพูน ลำปาง กาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ์ บรรยากาศการประชุมเต็มไปด้วยความตั้งใจของผู้ปฏิบัติงานทุกระดับที่ต้องการจัดทำแผนงานให้ตอบโจทย์บริบทพื้นที่และนโยบายของกรมส่งเสริมการเรียนรู้อย่างแท้จริง
การประชุมครั้งนี้ได้รับเกียรติจากวิทยากรผู้ทรงคุณวุฒิร่วมถ่ายทอดองค์ความรู้ ได้แก่ ดร.อภิสิทธิ์ พึ่งพร ผู้อำนวยการโครงการส่วนพระองค์ 905 ที่ได้อธิบายแนวพระราชดำริและกรอบการดำเนินงานของโครงการ กพด. รวมถึงการพัฒนาคุณภาพชีวิตในพื้นที่สูง และคุณพลวิชญ์ ขยันงาน ผู้ชำนาญการด้านความรับผิดชอบต่อสังคม บริษัท ไทยคม จำกัด (มหาชน) ที่ได้แบ่งปันแนวคิดการพัฒนาชุมชน ทักษะชีวิต และความยั่งยืนที่สามารถนำไปปรับใช้ได้จริงในพื้นที่ทุรกันดาร
อธิบดี สกร. ได้ฝากข้อคิดสำคัญว่า แผนปฏิบัติงานที่ดีไม่ใช่เพียงการเขียนแผนให้สมบูรณ์เท่านั้น แต่ต้องนำไปขับเคลื่อนในระดับสถานศึกษาให้เห็นผลต่อผู้เรียนอย่างแท้จริง พร้อมย้ำว่า
“ในทุก ๆ ที่ ไม่ว่าจะอยู่แห่งใดก็ตาม ที่นั่น สกร. จะทำให้กลายเป็นพื้นที่ที่มีประสิทธิภาพ ด้วยฝีมือของครู ศศช. และทีมงาน สกร. ทุกระดับ อธิบดีจะอยู่เคียงข้างและสนับสนุนอย่างเต็มที่ในทุกโอกาส”
ด้านนางยุพิน บัวคอม รองอธิบดีกรมส่งเสริมการเรียนรู้ ได้กล่าวเพิ่มเติมว่า ภายหลังเสร็จสิ้นการประชุม ทุกหน่วยงานควรทบทวนทิศทางการดำเนินงานให้สอดคล้องกับแผนพัฒนาเด็กและเยาวชนในถิ่นทุรกันดารตามพระราชดำริ ฉบับที่ 5 (พ.ศ. 2560–2569) ซึ่งเน้นการพัฒนาแบบองค์รวมทั้งด้านสุขภาพ การศึกษา ศักยภาพวิชาการและจริยธรรม อาชีพ การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ การสืบทอดวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น การเชื่อมโรงเรียนสู่ชุมชน และการยกระดับสถานศึกษาเป็นศูนย์บริการความรู้ เพื่อให้ศูนย์การเรียนชุมชนทุกแห่งสามารถพัฒนาอย่างยั่งยืนและเกิดผลลัพธ์ที่เป็นรูปธรรมในปีงบประมาณต่อไป